معرفی بُهون یا بهان

سیاه چادر ، مَسکن عشایر کوچ رو می باشد.عشایر به دلیل شغلشان که دامداری میباشد ، همیشه نیاز به مرتع دارند.

آنها معمولا” بین دو منطقه سردسیر و گرمیسر ( ییلاق و قشلاق ) در فصول مختلف در آمد و رفت می باشند ،
لذا اجبارا” مسکنی سیار به اسم بُهون یا سیاه چادر ، یکی از ملزومات اصلی آنان می باشد.

مواد اولیه و طرز تهیه بهُون

— موی بز اصلیترن ماده لازم است.

موی بز توسط افراد باتجربه ، با قیچی مخصوص (چِهرِه) چیده می شود که یا از گله خودشان است و یا از گله دیگری می باشد.

در این گفتار برای آشنایی جوانان عزیز با گوشه ای از زندگی عشایر ، چند نکته راجع به بهون آورده می شود:

1-چیدن موی بز با چهره :
– موی بز ، در ابتدای گرمای تابستان چیده میشود تا بُز احساس راحتی و خنکی بکند.

متوسط موی بدست آمده از هر بُز حدود نیم کیلو تا سه ربع کیلو می باشد.

2-کوبیدن موی :

زدن موی بز یا نرم کردن موی ، به این صورت است که مو های چیده شده را در روی زمین گذاشته و به صورت دسته جمعی و در گروه سه تا چهار نفره بوسیله چوب ترکه ِ متوسط به مو ها کوبیده و همراه با خواندن شعر و بیت های لُری ، آن را آنقدر می کوبند تا موی ، له یا لَخته شده و اصطلاحا نرم گردد.
پس از لخته شدن مثل پشم میشود.

3-درست کردن نخ :
ریسیدن موی بز یا درست کردن بند به این گونه است :
ابتدا موی بز ، مثل ِ پشم شده را به صورت رشته های بلند ، به قطر لوله 3/4 کرده و به دور یک ترکه دایره ای مانند  به نام کِرَن ، جمع کرده و با دیک رشته ها را باد می دهند ( در واقع ، با این وسیله رشته را چرخانده و بند درست می شود ).

– بند تولیدی را به دور هم گروف کرده مثل یک توپ  ورزشی می شود.

– در بهبهان به این بند ، دوز گفته می شود.

سپس ، گروف ها را در آب خیسانده و در مرحله بعد ، سه رشته بند ِ دوز را که یک سرش به پایه یا درختی بسته شده ، به هم می تابند تا بندی کلفت جهت تولید بهون آماده گردد.

دوز ِ بهونی که آماده شد مجددا” به صورت گروف در آورده می شود.

4-بافت لَتهای بهون :

– بافتن معمولا” کار زنان است.
در اوقات بیکاری مشغول به بافتن می شوند.

بندها را به صورت رفت و برگشتی به دور 2 تا چوب که در زمین بوسیله میخ طویله محکم بسته شده ، بعنوان طول لَت ،
و عرض آن با دوز دیگر بصورت بالا و پایین مانند گونی بافته میشود.

بدین گونه ، لت بهون آماده میشود.

– بنا بر بزرگی و کوچکی بهون ، معمولا بیش از 7 لَت را آماده می کنند.

5-اسکلت بهون:

پایه ها ،، پاچَل ،، خِرک ،، میخ های چوبی ،، خِلال ،، غَچه ،، که همگی از چوب درختان همان منطقه ساخته میشود.

– برای میخ چادر اخیرا” از میخ طویله هم استفاده می گردد.

خلال جهت به هم پیوستن لتها کاربرد دارد.

غَچه جهت محکم کردن و تند کردن بند ِ بهون کاربرد دارد.

برای کُماچ و ستون و پایه ها از چوب سپیدار استفاده میشود.

گهگاه بر روی بعضی از آنها نقشی کنده کاری میگردد.

6- دیواره بهون :

دیواره داخلی بهون از چوب ترکه ای مانند ، مثل تیرک نون پزی به ارتفاع حدود 1/20 سانتی متر به تعداد زیاد و لازم تهیه شده و بوسیله بند یا دوز مثل حصیر بافته شده است که از داخل چسبیده به لت دیواره بهون است و آنهم به جهت استحکام دیواره کاربرد دارد.

از چوب پیش نخل و نی هم استفاده میشود.

7- تزئین بهون :

از موادی که در ساخت قالی به کار می رود نوار ها و ریسه های رنگی گمبولک دار تولید شده که برای تزئین بهون نصب می گردد.
چیزی مثل چراغ رنگی امروزی ، مخصوصا” برای بهون عروس و داماد

8- بر پا کردن بهون :

در برپا کردن و جمع کردن بهون افراد طایفه با هم بخوبی مشارکت می کنند.

بهون صفای خاص خود را دارد.
در روز آفتابی روزنه های بهون ، باز و نور و هوا در آن وارد می شود و باعث احساسی دلپذیر است .

– در هنگام بارندگی با بارش اولیه ، چادر خیس خورده و روزنه ها بسته شده وآب را به بیرون چادر هدایت می کند
(خودم شاهد این پدیده بوده ام).
ناگفته نماند ، از زمان تخته قاپو ( اسکان و یکجا نشینی عشایر با زور ) تا کنون ، از تعداد عشایر کوچ رو کاسته شده و این تعداد عشایر هم از بافت و برپایی بهون خسته شده اند و در بسیاری مواقع ، اتاقک و دیگر چادرها جایگزین گردیده است.

گردآورنده: مجید بلالی
منبع: گروه تاریخ و ادبیات بیبهو